پرداخت سطح بتن

پرداخت سطح بتن

معمولاً پرداخت سطح بتن، بلافاصله پس از اتمام بتن‌ریزی و تراکم بتن انجام می‌شود. روش  پرداخت اثر مهمی در مقاومت فشاری، نفوذپذیری و مقاومت سایشی لایه سطحی بتن دارد. مراحل پرداخت سطح به شرح زیر است‌ :

•         شمشه یا تراز کردن

•         تخته ماله کشی با تخته ماله دستی بلند و کوتاه

•         ماله کشی

•         پرداخت نهایی

هدف و نحوه صحیح مراحل مختلف پرداخت در این بخش شرح داده شده است : 

شمشه یا تراز کردن

شمشه کاری روندی برای حذف بتن اضافی و تراز کردن سطح بتن در ارتفاع یا تراز مورد نظر است. این عمل باید بلافاصله پس از بتن‌ریزی و تراکم انجام پذیرد. وسیله‌ای که برای شمشه‌گیری استفاده می‌شود، شمشه یا شابلون ساخته شده از چوب، آلومینیوم یا آلیاژ منیزیم است. در هنگام شمشه کاری، شمشه بر روی سطح بتن باید به صورت اره‌ای حرکت داده ‌شود و درهر حرکت، مسافت کوتاهی به طرف جلو منتقل گردد. بنابراین بتن اضافی (بالاتر از سطح تراز) در جلو شمشه جمع شده و سپس قسمت‌هایی که پایین‌تر از سطح تراز است توسط بتن جمع‌‌آوری شده، در جلو شمشه پرشده و سطح بتن تراز می‌گردد(شکل 1).

در هنگام حرکت شمشه به طرف جلو باید مقدار مسافت طی شده بسیارکوتاه باشد تا شمشه سبب آسیب‌دیدگی سطح بتن نگردد. در بعضی موارد، شمشه مجهز به ویبره است و عمل تراز کردن همزمان با تراکم بتن (فقط برای دالهای کف) انجام می‌شود (شکل 2).

تخته ماله کشی با تخته ماله دسته بلند و کوتاه

تخته ماله دسته بلند است، قطعه‌ای مستطیلی شکل به عرض تقریبی 200 میلیمتر عرض و به طول 1  تا  5/1  متر که دسته‌ای به طول 1 تا 5 متر به آن متصل است. منظور از عمل تخته ماله‌کشی با تخته ماله دسته کوتاه، مانند تخته ماله دسته بلند است و فقط دسته آن کوتاهتر می‌باشد. بنابراین معمولاً فقط یکی از آنها در عملیات پرداخت استفاده می‌شود. اگر سطح بتن بزرگ بوده، ولی  تمام سطح بتن در دسترس نباشد، تخته ماله دسته بلند مناسب‌تر است و درغیر این صورت تخته ماله دسته کوتاه در سطوح محدود و کوچک کاربرد بهتری دارد. باید توجه داشت که دسته بلند تخته ماله ازدقت کار می‌کاهدو فقط در سطح‌های وسیع به ناچار به کار می‌رود.  معمولاً تخته ماله دسته کوتاه  70  تا  100  میلیمتر عرض و 150  تا 200  میلیمتر طول دارد و دسته‌ای کوتاه بر روی آن نصب شده است.

معمولاً جنس تخته ماله از چوب، آلیاژ آلومینیوم و یا منیزیم است. برای بتن معمولی نوع چوبی بهتر است زیرا چوب، ملات (خمیر سیمان و ماسه) را بر سطح حرکت داده و در نتیجه سطح بتن به صورت باز باقی مانده و آب آوری شدت نمی‌یابد. درمواردی که بتن از نوع سبک است و یا چسبنده باشد، باید از تخته ماله از نوع آلیاژ منیزیم استفاده گردد. تخته ماله منیزیمی فقط خمیر سیمان وماسه بسیار ریز موجود در سطح را حرکت می‌دهد و انرژی کمتری صرف ماله‌کشی می‌شود و همچنین سطح بتن گسیخته نمی‌گردد. هنگامی که برای بتن با وزن مخصوص (چگالی) معمولی از تخته ماله منیزیمی استفاده می‌شود بهتر است که اولین ماله‌کشی با ماله چوبی باشد تا سطح نیمه بسته بتن باز گردد، زیرا تخته ماله منیزیمی سطح بتن را مسدود می‌کند

عمل تخته ماله کشی باید بلافاصله پس از شمشه کردن صورت گیرد و قبل از آنکه آب آوری در سطح بتن مشاهده گردد، باید به اتمام برسد. به طور کلی عمل پرداخت که در هنگام آب آوری انجام می‌پذیرد سبب جدا شدن لایه سطحی بتن می‌گردد و این نکته باید به عنوان یک اصل در عملیات پرداخت سطح بتن مورد توجه قرار گیرد. تخته ماله‌کشی به دلایل زیر استفاده می‌شود :

•         حذف لبه‌های باقی مانده از عمل شمشه کاری

•         پر کردن منافذ

ماله‌کشی

پس از تعبیه درزها، سطح بتن باید ماله‌کشی شود، ماله‌کشی به علل زیر انجام می‌گیرد :

-         فرو بردن سنگدانه‌های درشت به درون بتن

-         حذف ناهمواری‌ها ومنافذ باقی ماتده و ایجاد یک سطح کاملاً هموار

-         تراکم سطح بتن 

ماله به صورت نوع دستی و مکانیکی موجود است. ماله دستی از جنس چوبی، آلومینیومی و منیزیمی است. ماله آلومینیومی و منیزیمی راحت‌تر در سطح بتن حرکت می‌کنند، در این صورت از مقدار انرژی مورد نیاز کاسته می‌شود. برای ماله‌کشی بتن حباب دار (به علت استفاده از ماده افزودنی حباب ساز) استفاده از ماله فلزی ضروری است زیرا ماله چوبی بر سطح بتن چسبیده و سبب خرابی سطح می‌گردد.

عرض ماله دستی باید به صورت کاملاً افقی (بدون ایجاد زاویه) بر روی سطح بتن قرار داده ‌شود و آن را به صورت اره‌ای و قوسی حرکت داده تا منافذ  پر شده و سطح بتن کاملاً هموار گردد. ماله‌کشی سبب می‌شود تا سطح بتن هموار شده (ولی صاف نمی‌شود)  و مقاومت مناسبی در مقابل لیز خوردن به وجود آید و معمولاً به عنوان پرداخت نهایی تلقی می‌گردد. ماله کشی با دستگاه مکانیکی نیز امکان‌پذیر است. دستگاه ماله‌کشی شامل یک محور عمودی است که به آن چند پره به شکل ماله متصل است و حرکت دورانی پره‌ها سبب هموار شدن سطح بتن می‌گردد (شکل 4).

پرداخت نهایی

بعد از عمل ماله‌کشی می‌توان با وسیله پرداخت نهایی، سطح بتن را کاملاُ صاف نمود. مرحله پرداخت نهایی بلافاصله بعد از ماله‌کشی و با وسیله دستی یا ماشین انجام می‌پذیرد. وسیله دستی که برای پرداخت نهایی استفاده می‌شود(شکل 5)، یک صفحه فولادی پهن به ابعاد 100×400  میلیمتر است. استفاده از صفحه فولادی با ابعاد کوچکتر برای مرتبه دوم و یا سوم پرداخت نهایی اشکالی ندارد. در بعضی موارد (مانند دالها)، پرداخت نهایی با دستگاه مکانیکی انجام می‌شود. این دستگاه مشابه ماله دستی است، تنها تفاوت آن، ابعاد کوچکتر پره‌ها و امکان تغییر و فشار بر روی آنهاست. در مرحله اول پرداخت، پره‌ها به صورت مستقیم و در مراحل بعدی، به زاویه پره‌ها افزوده می ‌شود.

باید توجه داشت با پرداخت نهایی از مقاومت لغزش سطح بتن کاسته می‌شود، اما مقاومت سایش سطح افزایش می‌یابد. بنابراین اگر مقاومت سایشی بتن در حد نسبتاً زیاد ضروری است باید حداقل یکبار نسبت به پرداخت نهایی اقدام گردد و باافزایش تعداد عمل پرداخت نهایی، مقاومت سایش افزایش می‌یابد. اما اگر مقاومت لغزشی اهمیت بیشتری دارد، باید مرحله پرداخت نهایی حذف گردد.

توقف در عملیات پرداخت

هر گاه آب حاصل از آب آوری بر سطح بتن مشاهد گردید، باید عملیات پرداخت متوقف گردد تا آب از سطح بتن تبخیر شود. معمولاً آب حاصل از آب انداختن  پس از ماله‌کشی با تخته ماله دسته بلند و کوتاه مشاهده می‌شود. اما به هر حال هنگامی که  آب انداختن در بتن رخ دهد باید عملیات به صورت موقت متوقف شود. ادامه عملیات پرداخت که معمولاً مرحله ماله‌کشی است باید با یک آزمایش ساده انجام گردد. این آزمایش بر این اساس است که فشار پا بر روی بتن باید حداکثر 5 میلیمتر اثر بگذارد. این حالت نشان می‌دهد که سطح بتن آماده ماله‌کشی می‌باشد.

اگر شرایط رطوبت و دمای محیط به صورتی است که امکان تبخیر آب حاصل از آب انداختن در مدت کوتاه وجود ندارد، می‌توان با یک تمهید ساده نسبت به رفع آب سطح بتن اقدام نمود. با گذاشتن یک لایه گونی بر سطح بتن و ریختن گرد سیمان بر روی سطح پارچه چتایی، سریعاً آب سطح جذب و حذف می‌گردد. اما باید توجه داشت که به هیچوجه نباید گرد سیمان بر روی سطح بتن به صورت مستقیم ریخته شود، زیرا باعث تضعیف بیشتر لایه سطحی بتن می‌گردد.

بنابراین باید توجه داشت که در صورت مشاهده آب انداختن، اگر عملیات پرداخت انجام شود، یک لایه سست از خمیر سیمان بر سطح بتن تشکیل می‌شود که سبب کاهش شدید مقاومت سایشی بتن و دوام سطحی می‌گردد.